آبرسانی در جوار خلیج‌فارس؛ چالش‌ها و راهکارها

به گزارش قشم ۲۴؛ حوزه آب، رابطه مستقیم با نزولات جوی و بارش‌ها دارد که با این وضعیت سفره‌های آب زیرزمینی و سطحی و شرایط اقلیمی جوی استان هرمزگان، برای بسیاری از مناطق دارای تنش آبی به سختی می‌توان کاری کرد و این مستلزم همکاری همه مردم و ادارات دولتی و حاکمیتی است.

البته اجرای پروژه‌های آبرسانی هرمزگان در دولت سیزدهم با مشارکت سپاه پاسداران و حمایت‌ها و پیگیری‌های مستمر استاندار به نقطه امیدوار کننده‌ای رسیده و در ۲ سال اخیر طرح‌های بزرگ پایداریِ آب در شهرها و روستاهای این استان تعریف و اجرایی شده است.

در حال حاضر سالانه ۲۵۰ میلیون مترمکعب از منابع مختلف برای تامین آب آشامیدنی مردم هرمزگان تولید، انتقال و توزیع می‌شود؛ از این میزان ۴۰ درصد از طریق چاه‌ها، ۳۵ درصد از طریق آب شیرین‌کن‌ها و ۲۵ درصد نیز از محل منابع سدها و بخشی از چشمه‌ها است ولی با همه این تفاسیر در حوزه آب آشامیدنی که به عنوان پایه اصلی تمدن‌ها شناخته می‌شود با مشکلات و چالش‌هایی در این استان ساحلی مواجه هستیم که در گفت وگو با مدیرعامل آبفای هرمزگان به این موضوعات می‌پردازیم.

استفاده از آب آشامیدنی برای فضای سبز!

مدیرعامل آب و فاضلاب هرمزگان با اشاره به اینکه طبق بررسی کارشناسان ما، شهرداری‌های استان از آب آشامیدنی برای آبیاری فضای سبز و پارک‌ها استفاده می‌کنند، گفت: شهرداری‌ها نباید آب آشامیدنی را برای فضای سبز شهری هدر دهند.

عبدالحمید حمزه‌پور افزود: کارشناسان آب و فاضلاب هرمزگان طبق بررسی که از فضای سبز، بوستان‌ها و پارک‌ها کردند، متوجه شدند آبی که برای آبیاری فضای سبز شهری استفاده می‌شود، کُلر داشته و آشامیدنی بوده است؛ این در حالی است که شهرداری بندرعباس در پارک‌ها و فضای سبز «تابلوی آب غیرآشامیدنی» نصب کرده‌است.

وی بیان کرد: در استانی همچون هرمزگان به خاطر شرایط آب و هوایی، اقلیمی و جغرافیایی که جزو استان‌های گرم و خشک و کم بارش کشور بوده، در واقع هدر رفت این نعمت الهی به عنوان یک مساله عادی برای همه تلقی شده است.

مدیرعامل آب و فاضلاب هرمزگان اظهار کرد: این درحالی است که شهرداری بندرعباس ۱۴۰ لیتر در هر ثانیه (حدود ۱۲ میلیون لیتر در شبانه‌روز) آب آشامیدنی تصفیه‌شده شبکه شهری را به فضای سبز می‌دهد که این اقدام در شرایط بحرانی آب، منطقی و معقولانه نیست.

حمزه‌پور ادامه داد: اگر شهرداری‌ها نتواند این مشکل را هرچه سریع‌تر حل کنند، شرکت آب و فاضلاب هرمزگان، آب آشامیدنی شهرداری را که در آبیاری فضای سبز استفاده می‌کند، قطع خواهد کرد.

در جلسه علنی ۱۶ مهرماه امسال مجلس شورای اسلامی، گزارش کمیسیون تلفیق درباره لایحه برنامه هفتم توسعه در دستورکار قرار گرفت؛ طبق این لایحه، آبیاری فضای سبز با استفاده از آب آشامیدنی ممنوع بوده و نحوه اضافه برداشت از منابع آبی، پس از نصب شمارشگر نیز به دلیل ابهام به کمیسیون تلفیق ارجاع شده است.

هشدار! آبیاری درختان خانه‌ها با آب آشامیدنی

مدیرعامل آب و فاضلاب هرمزگان همچنین با اشاره به اینکه برخی از مردم این استان بویژه در شهرهای کوچک و روستاها، اقدام به کاشت درخت در حیاط منزل و آبیاری با آب آشامیدنی می‌کنند، هشدار داد.

حمزه‌پور افزود: مردم به هیچ وجه نباید اقدام به کاشت درخت در منزل و آبیاری با آب آشامیدنی کنند، این در واقع یکی از معضلات اصلی آبفا هرمزگان در شهرهای کوچک و روستاها است.

وی بیان کرد: آبیاری درختان و فضای سبز در شهرهای کوچک و روستاها بی‌حد و اندازه با آب آشامیدنی انجام می‌شود که عده‌ای در این رابطه در فضای مجازی با عنوان «قیمت آب از بنزین گران‌تر است» تیتر زده‌اند، درصورتی که این طور نیست بلکه مصرف درستی انجام نمی‌شود.

مدیرعامل آبفا هرمزگان اظهار کرد: معاونان و کارشناسان آب استان، در هفته گذشته وضعیت کنتورهای آب برخی از روستاها و بویژه فاریاب رودان را که گلایه‌مندی از قیمت نجومی آب داشتند، به صورت میدانی بررسی کردند و این محرز شد که این افراد در واقع کسانی بودند که در حیاط منزلشان حدود ۵۰ بوته درخت را با آب آشامیدنی قطره‌ای کرده‌اند؛ این درصورتی است که حتی آبیاری پنج درخت با آب آشامیدنی هم ممنوع است آبیاری پنج درخت با آب آشامیدنی هم ممنوع است.

حمزه پور ادامه داد: آبی که بسیاری از استان‌ها و شهرهای ما معضل دارند، شایسته و عادلانه نیست که شهرداری‌ها و مسوولان فضای سبز شهری از این آب برای آبیاری درختان استفاده کنند.

درختان کنوکارپوس بلای زیرساخت‌ها و لوله‌های آب و فاضلاب

مدیرعامل آب و فاضلاب هرمزگان با اشاره به اینکه رشد بالای درختان کنوکارپوس جدای از آلرژی زایی آنها بلای جان زیرساخت‌های شهری و لوله‌های آب و فاضلاب شده است، گفت: این درختان به شدت مخرب و از بین برنده تاسیسات شهری و لوله‌های آب و فاضلاب است.

حمزه‌پور ادامه داد: لوله‌های شبکه توزیع آب تنها ۷۰ تا ۸۰ متر از سطح زمین فاصله دارند و ریشه‌های کنوکارپوس از منافذی مانند اتصالات لوله‌ها حرکت می‌کنند وارد لوله می‌شوند، همه آن را می‌پوشانند و سبب افت فشار می‌شوند.

وی گفت: بسیار پیش آمده‌ که گزارش کاهش فشار یا قطعی آب از سوی شهروندان ارائه شده‌ است و پس از حفاری و بررسی رشد این ریشه‌ها به عنوان عامل قطعی بیان می‌شود.

این مسوول افزود: هر بار که این درختان به قسمتی از تاسیسات آب در خیابانی آسیب وارد می‌کند علاوه بر ایجاد خلل در خدمات دهی و به دنبال آن نارضایتی عمومی مجبور به تعویض آن‌ها هستیم که با توجه به تکرار این ماجرا هزینه زیادی را برای اداره آب و فاضلاب ایجاد کرده‌ است.

حمزه‌پور ادامه داد: این درختان ریشه‌های رونده‌ای دارد که وارد لوله‌های آب شده و جریان آب را قطع می‌کند و موجب خسارت‌های هنگفتی می‌شود، ضمن اینکه زیرساخت‌های خود شهرداری نیز از بین می‌برد؛ این درختان را می‌توان جایگزین درختان بومی منطقه از جمله نارنج، گاروم زنگی و کُنار، کرد، درختان بومی هم مصرف آب چندانی ندارد و هم مثمر هستند.

کنوکارپوس درخت بومی سواحل فلوریدا در آمریکا که با آب و هوای شرجی، خاک شور و کم آبی سازگار است و در شرجی‌ترین روزهای سال بیشترین رشد را دارد به همین دلیل این درخت که تا ۲۰ متر بالا می‌رود و قطر تنه آن به ۱۴ سانتی متر می‌رسد.

کنوکارپوس‌ها مقاومت خوبی به خاک‌های شور نشان می‌دهد و سایه گسترده‌ای دارد، از همین روی کاشت آن در استان‌های هرمزگان، بوشهر و خوزستان شایع شد اما اکنون ریشه‌های کنوکارپوس در هرمزگان آسیب به تاسیسات آب و فاضلاب، برق و تخریب پیاده‌روها را به دنبال دارد و شاخه‌هایش زحمت هرس پیوسته و بوی نامطبوع اش آلرژی و تنگی نفس را به مردم این استان تحمیل کرده‌است.

کنوکارپوس در بیشتر نقاط استان هرمزگان بویژه شهرهای ساحلی این استان به طور گسترده کاشته شده و این انتخاب نسنجیده سال‌های نه چندان دور، نه تنها مردم که مسئولان دستگاه‌های مربوطه را نیز عصبانی کرده است.

ریشه کنوکارپوس رشدی عمودی دارد و در صورتی که موفق شود از روزنه‌ای به لوله‌های آب و فاضلاب راه یابد با رشد سریع و بی‌وقفه‌ای که دارد سریع همه فضا را هر اندازه که قطور باشد، پُر می‌کند و جریان انتقال آب قطع و دفع فاضلاب متوقف می‌شود.

طلب سه‌هزار و ۵۰۰ میلیارد ریالی آبفا هرمزگان از مشترکان بَدحساب

مدیرعامل آب و فاضلاب هرمزگان همچنین با اشاره به اینکه ۲ معضل اساسی در حوزه آب استان داریم، گفت: یکی اینکه ادارات، سازمان‌ها و نهادها پول آب‌شان را پرداخت نمی‌کنند که این موضوع اختلال در خدمات مطلوب ایجاد کرده است.

این مسوول با اشاره به اینکه بیش از ۲ هزار نفر نیروی کارگر و کارمند در آبفا و فاضلاب هرمزگان داریم که شبانه روز تلاش می‌کنند که آب به دست مردم برسد، اظهار کرد: این درصورتی است که بیش از سه تا سه هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال از سازمان‌ها و ادارات استان طلب داریم اما باوجود پیگیری‌های صورت گرفته، این مبلغ پرداخت نشده است.

وی بیان کرد: آبی که به دست مردم می‌رسد را با هزینه گزافی خریداری می‌کنیم و از طرفی نیز برای خرید پمپ آب و دستمزد کارگرانی که به صورت شبانه‌روزی کار می‌کنند، هزینه های زیادی پرداخت می‌کنیم.

مدیرعامل آب و فاضلاب هرمزگان به شهروندان توصیه کرد: هرکس به هر نوعی که آب مصرف می‌کند اگر می‌خواهد آب پایدار داشته باشد، باید هزینه آن را پرداخت کنند.

حمزه‌پور گفت: شبکه گسترده آبرسانی با حدود ۲۰ هزار کیلومتر خط انتقال و توزیع آب و غیر از ایستگاه پمپاژ، وجود بیش از ۵۰۰ حلقه چاه، پرداخت هزینه‌های سنگین کلر و تعمیر و نگهدای شبکه که عمرش طولانی بوده، همه این‌ها را باید از محل فروش آبی که به دست مردم، سازمان‌ها و ادارات می‌رسانیم، تامین کنیم.

این مسوول ابراز کرد: مردم در این زمینه همکاری ویژه دارند و قبض‌ها را به موقع پرداخت می‌کنند اما معضل اصلی سازمان‌ها، نهادها و برخی نیروهای مسلح هستند که با ما همکاری نمی‌کنند و پرداخت نکردن هزینه آب آشامیدنی، به خودی خود امکان ارائه خدمات را سلب می‌کند.

وی یادآورشد: از آنجایی که ۳۵ درصد آب استان هرمزگان از محل آب شیرین‌کن‌ها تامین می‌شود، حداقل میانگین ۵۰۰ هزار ریال هر مترمکعب (هر یک‌هزار لیتر آب) قیمت تمام شده، در کنار سایت آب شیرین‌کن است اما آن چیزی که از مردم دریافت می‌کنیم حداکثر یک دهم این میزان بوده که اگر این را هم رعایت کنند و در پله‌های مصرف پایین‌تر چه بسا ارزان‌تر هم می‌شود؛ یعنی تا ۱۰ مترمکعب هزینه آن حداکثر به یک بیستم هم می‌رسد.

حمزه پور ادامه داد: در مجموع در حوزه مدیریت تقاضا، با کمک دولت پاسخ دادیم و تامین کردیم ولی در حوزه توزیع و مدیریت مصرف نیاز به همکاری رسانه‌ها داریم.

چند درصد جمعیت روستاهای هرمزگان شبکه آبرسانی ندارد؟

مدیرعامل آب و فاضلاب هرمزگان همچنین با اشاره به اینکه حدود هفت تا هشت درصد جمعیت روستاهای زیر ۲۰ خانوار شبکه آبرسانی ندارند، گفت: این روستاها منبع آبی ندارند و امکان لوله کشی برای آن‌ها نیز وجود ندارد.

وی با اشاره به اینکه بیش از ۹۵ درصد مشترکان استان از شبکه و تاسیسات آبی برخوردار هستند، گفت: اما یک سری از روستاها بویژه در تابستان که منابع آبی آن‌ها خشک می‌شود، با تانکر آبرسانی سیار می‌شوند.

این مسوول ادامه داد: حدود ۴۰ تا ۵۰ گستره استان به دلیل شرایط زمین شناسی و شرایط جغرافیایی، چه بارندگی داشته باشد و چه نداشته باشد، چیزی به اسم آب زیرزمینی، سطحی و شیرین وجود ندارد؛ از شهر بندرعباس گرفته تا مناطق غرب استان و تمامی جزایر از جمله قشم به علت اینکه در بالادست این مناطق، گنبدهای نمکی استقرار پیدا کردند و بارش‌هایی که از بستر این گنبدها عبور می‌کند، پایین دست آن آب شور است.

حمزه‌پور ابراز کرد: پیش از این دشت‌ کهورستان در بندرخمیر، دشت حمیران و گزیر در بندرلنگه و دشت پارسیان داشتیم اما به خاطر برداشت‌های بیش از حد و بی‌رویه، شور شده‌اند و کشاورزان ما در این مناطق متاسفانه سرچاه‌های کشاورزی شان را آب شیرین‌کن گذاشتند که کار فنی و کارشناسی درستی هم نیست که این هم باز جزو معضلات استان ما است.

وی گفت: همچنین در شرق هرمزگان نیز در شهرستان میناب، سیریک و تمامی بخش غربی شهرستان جاسک، هیچ آب شیرینی وجود ندارد، بنابراین در استان ما بیش از ۹ ماه از سال با گرمای بیش از حد هوا مواجه هستیم و در فصل گرما نیز مصرف آب بیش از ۷۰ تا ۸۰ درصد به خاطر تعریق و نیاز آبی که مردم دارند، افزایش پیدا می‌کند.

مدیرعامل آب و فاضلاب هرمزگان اظهار کرد: بنابراین در استانی همچون هرمزگان با گستردگی و جمعیت زیادی که در روستاهای آن پراکنده است و بیش از یکهزار و ۸۰۰ روستا در استان متمرکز هستند؛ این شرایط کار دولت را در حوزه زیرساختی همچون تامین آب خیلی دشوار کرده است.

وی ابراز کرد: با همه این مسائل و مشکلاتی که به خاطر ساختاری و طبیعی استان ما با آن مواجه است، نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران بعد از انقلاب توجه و اقدامات بسیار بزرگ و شایانی در بخش زیرساختی حوزه آب بخصوص در دولت سیزدهم انجام داده و شخص استاندار نیز یکی از اولویت های اصلی شان در حوزه آب بوده که از طریق دولت، وزارت نیرو و در استان این امر را به صورت ویژه پیگیری می‌کنند.

مدیرعامل آبفا هرمزگان یادآور شد: یک اتفاقی که ابتکار خود استاندار بوده، در همین مدت کوتاه امسال بیش از یکهزار میلیارد ریال برای نخستین بار به عنوان مسوولیت های اجتماعی از محل صنایع و شرکت‌های بزرگ غرب استان به ما کمک شد که با پیگیری وی ۱۰۰ درصد لوله های آب خریداری شده و در حال حمل و تخلیه به استان است.

این مسوول ادامه داد: با هماهنگی و مدیریت استاندار و نگاه ویژه دولت سیزدهم به مقوله ای مثل زیرساخت آب، برای نخستین بار از محل مسوولیت های اجتماعی از همه ظرفیت ها برای ارتقا و کاهش تنش آبی در سطح استان استفاده می‌کنیم.

وی اضافه کرد: علاوه بر مسوولیت های اجتماعی، برای نخستین بار قرارداد جامعی برای آبرسانی به مناطق روستایی و محروم کشور با قرارگاه امام حسن مجتبی (ع) امضا شد که در استان ما معین و یاور آن، نیروی دریایی سپاه است.

مدیرعامل آبفا بیان کرد: در مرحله نخست بیش از ۱۱ هزار میلیارد ریال برای آبرسانی به بیش از ۱۰۰ روستای بزرگ استان که مشکل آبی دارند، در قالب طرح جهاد آبرسانی و محرومیت زدایی در دست اجر ا است که اکنون پیشرفت نزدیک به ۵۰ درصد دارد و برای مرحله دوم نیز پیش نویس قرارداد آن آماده شده است.

حمزه پور گفت: با کمک طرح محرومیت زدایی سپاه امام سجاد(ع) هرمزگان و خیران، قراردادی به ارزش ۲۰۰ میلیارد ریال برای خرید بیش از ۱۵۰ کیلومتر لوله امضا شد که از این طریق بتوانیم روستاهای مشکل دار را آبرسانی کنیم.

هرمزگانِ کم بارش

مدیرعامل آب و فاضلاب هرمزگان، این خطه را جزو استان‌های کم بارش در کشور با میانگین بارندگی سالانه (در سال‌های پربارش حدود ۱۸۰ میلی‌متر و کم بارش کمتر از ۱۰۰ میلی‌متر) عنوان کرد که حدود ۲ سوم میانگین کشوری را تشکیل می‌دهد.

حمزه پور ادامه داد: میانگین سالانه بارش‌های دنیا بیش از ۸۵۰ میلی‌متر است ولی با شرایط اقلیمی و گرم و خشک ایران میزان بارندگی حدود ۲۴۰ تا ۲۵۰ میلیمتر کمتر از یک سوم میانگین جهانی است و این خود به خود، موضوع دسترسی به تامین آب و موضوع آب شیرین و قابل آشامیدنی برای مردم را سخت می‌کند.

به گفته وی، با وجود کاهش میزان ۵۰ درصدی بارش در سال آبی جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل در استان، اما با برنامه‌ریزی و انجام مجموعه اقدامات کوتاه مدت و تحقق بخشی از اقدامات میان مدت و بلند مدت، مشکلات کم آبی و تنش‌های آبی در تابستان امسال به حداقل رسید.

پُرواضح است که هرمزگان برای رساندن آبِ شیرین و سالم به مردم، راهی جز هزینه کردن در بخش های مختلف تکنولوژی‌محور ندارد و در این راستا می‌طلبد همه ما در موعد مقرر نسبت به پرداخت هزینه آب اقدام کنیم و این موضوع برای مشترکان عادی و اداری و نظامی باید یکسان باشد تا خللی در روند خدمت‌رسانی مطلوب ایجاد نشود. همچنین از این مایه حیات به نحو مطلوب و صرفا در راستای مصارف لازم و ضروری استفاده شود.