معضل وجود سه هزار چاه غیرمجاز و رهاسازی پسآب‌های شور آب‌شیرین‌کن‌های استان

به گزارش قشم ۲۴؛ خشک‌سالی‌های پی‌درپی، پایین رفتن آب‌های زیرزمینی، کاهش آب سدها و برداشت بی رویه از سفره‌های زیرزمینی، هرمزگان را همواره با بحران جدی آب مواجه کرده و امسال نیز کاهش شدید بارندگی نسبت به سال گذشته، این استان را بیش از پیش در شرایط سخت کم‌آبی قرار داده است. وجود آب‌شیرین‌کن‌ها که راهی برای تأمین آب هرمزگان و بخشی از مناطق مرکزی کشور بوده، محیط‌زیست این منطقه را با چالش شوری بالاتر از حد استاندارد مواجه کرده است. بنا به گزارش کارشناسان، نمودار شوری آب هرمزگان به دلیل تعدد آب شیرین کن ها به‌شدت بالا رفته است. در حال حاضر، هرمزگان 3000 چاه غیرمجاز دارد که برداشت بی‌رویه از آن‌ها باعث افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی شده و دشت‌های این استان را به منطقه بحرانی و ممنوعه تبدیل کرده است. زنگ خطری که امروز به صدا درآمده و قطعاً در آینده تمام جوانب زندگی و صنعت هرمزگان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

تبدیل ایران به مرکز خشک‌سالی

سازمان هواشناسی کشور، میانگین بارش کل کشور از کاهش 56 درصدی خبر داد. میزان بارش دریافتی نسبت به سال آبی گذشته ۴ درصد افزایش و نسبت به میانگین بلندمدت ۱۴ درصد کاهش داشته است.

همچنین میانگین دمای کشور در فصل تابستان نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱.۱ درجه سانتی‌گراد افزایش داشته است.

بررسی و تحلیل پژوهشی مجلس از شاخص‌های کلان بخش آب در سه‌ماهه دوم سال ۱۴۰۲ حاکی از این است که با توجه به شاخص‌های مهم آب و هواشناسی در سه‌ماهه تابستان، در مناطق وسیعی از استان‌های واقع در فلات مرکزی و جنوب کشور خشک‌سالی شدید و بسیار شدیدی حاکم شده است. جنوب خراسان رضوی، بخش‌هایی از خراسان جنوبی و قسمت اعظم استان‌های سیستان و بلوچستان، کرمان، فارس، هرمزگان و یزد خشک‌سالی بسیار شدید و بخشی از استان سمنان، قم، اصفهان، جنوب خوزستان و بوشهر خشک‌سالی شدید را تجربه کرده‌اند.

هرمزگان کانون گرد وغبار و ریز گرد در جنوب کشور

وقوع خشک‌سالی در کشورهای همسایه شرقی از جمله افغانستان در کنار برخی اقدامات سازه‌ای این کشور روی رودخانه هیرمند، موجب کاهش چشمگیر آب رودخانه‌های استان مرزی ایران همچون سیستان و بلوچستان شده و با توجه به وابستگی منابع آب سیستان و بلوچستان به آب ورودی از رودخانه هیرمند، تأمین آب این مناطق با چالش‌های جدی مواجه شده است.

علاوه بر مشکلات مربوط به آب شرب، عدم تأمین امین حق‌آبه‌های زیست‌محیطی، باعث ایجاد کانون‌های گردوغبار در این مناطق شده است.

این موضوع، هرمزگان را نیز تحت تأثیر قرار داده و باعث افزایش سطح بالای گردوغبار در این استان شده است.

در پژوهشی که سازمان آموزش، تحقیقات و ترویج کشاورزی، تهران در خصوص شناسایی کانون‌های داخلی گردوغبار و مسیرهای انتقال آن در استان هرمزگان انجام داده، کانون‌های داخلی تولید گردوغبار در منطقه حدفاصل بندرکوهستک تا بندرعباس در هرمزگان شناسایی‌شده است.

افزایش خشک‌سالی‌ها، مناطق بندرعباس، قشم، میناب و جاسک را به یکی از کانون‌های اصلی گردوغبار در هرمزگان تبدیل کرده است. با تداوم مسئله کم‌آبی، این موضوع به دیگر شهرستان‌های هرمزگان نیز سرایت خواهد کرد.

از آنجاکه رفع چالش‌های زیست‌محیطی ازجمله گردوغبار در مناطق غربی و شرقی کشور نیازمند برنامه‌ریزی عمدتاً بلندمدت است، باید توجه داشت که احتمالاً در سال آینده، پدیده گردوغبار مشابه سال‌های قبل رخ بدهد.

75 درصد دشت‌های هرمزگان در شرایط ممنوعه

وضعیت سدهای کشور و باوجود اختلاف فراوان در حجم ذخایر با سال گذشته، تنها ۳۶ درصد از حجم مخزن‌ آنها تا آخر شهریورماه پر بوده است.

ذخایر سدهای استان‌های فارس، کرمانشاه، هرمزگان و خراسان رضوی افت محسوسی داشته که این موضوع باعث کاهش سهم منابع آب سطحی در تأمین مصارف شده و اغلب سدها دچار تنش آبی به‌خصوص آب شرب هستند.

همچنین بر اساس داده‌های طرح احیا و تعادل بخشی آب‌های زیرزمینی شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان، افت شدید سطح آب زیرزمینی، برخی از دشت‌های هرمزگان را بحرانی کرده و 56 دشت هرمزگان به‌عنوان دشت‌های ممنوعه و ممنوعه بحرانی اعلام‌شده است.

از 43 محدوده مطالعاتی این استان، تعداد 28 محدوده مطالعاتی ممنوعه و یا ممنوعه بحرانی بوده است. به عبارتی از 74 دشت موجود در استان هرمزگان 56 دشت معدل 75 درصد ممنوعه یا ممنوعه بحرانی بوده و تنها 18 دشت آزاد هستند. انسداد و پلمپ 527 چاه در سال گذشته باعث شده بیش از 11 میلیون مترمکعب در ذخایر آب استان صرفه‌جویی شود. هم‌اکنون 3000 چاه غیرمجاز در هرمزگان وجود دارد که مشخص نیست با انسداد آن‌ها چند میلیون مترمکعب آب صرفه‌جویی می‌شود.

شوری آب هرمزگان ازحدگذشته

عیدانی، مدیرعامل شرکت سهامی آب منطقه‌ای هرمزگان از بحران زیست‌محیطی حاصل از آب‌شیرین‌کن‌های هرمزگان خبر داد. عیدانی در نشست علمی هیدروپلیتیک در شرکت سهامی آب منطقه‌ای هرمزگان گفت: در شرکت سهامی آب منطقه‌ای از سال 1361 آب دریا را به‌طور مداوم و منظم موردمطالعه قرار داده‌اند و این بررسی‌ها نشان می‌دهد EC آب که نمادی از شوری آب است، طی این سال‌ها بسیار افزایش پیداکرده است که یکی از تبعات شیرین سازی آب دریا است.

عیدانی خاطرنشان کرد: در حال حاضر میزان آب‌های تولیدی به‌وسیله آب‌شیرین‌کن‌ها در کل کشور، در بخش شرب و خدمات 0.1 میلیارد مترمکعب و در بخش صنعت 0.64 میلیارد مترمکعب است و از تمام تأسیسات نمک‌زدایی که در حال بهره‌برداری هستند 50 درصد متعلق به مناطق ساحلی هرمزگان، خوزستان، بوشهر و سیستان و بلوچستان است و 50 درصد دیگر به شهرهای غیر ساحلی نظیر کرمان و اصفهان انتقال داده می‌شود.

وی تاکید کرد: میزان آبی که آب‌شیرین‌کن‌ها می‌توانند تولید کنند عددی برابر با یک‌به‌سه است یعنی به‌عنوان‌مثال؛ برای تولید 3 میلیارد مترمکعب آب شیرین، باید 9 میلیارد مترمکعب از آب‌شور دریا برداشت شود و درنهایت 6 میلیارد آب با EC بسیار بالا دوباره به دریا بازگردانده می‌شود و قطعاً عوارضی را برای محیط‌زیست خواهد داشت.مدیرعامل شرکت سهامی آب منطقه‌ای هرمزگان افزود: با استفاده از روش‌هایی این میزان شوری را می‌توان تا حدودی کاهش داد اما آن کاری که دقیق و اساسی باشد تاکنون در این زمینه صورت نگرفته است.برای پیگیری از آخرین وضعیت سدهای هرمزگان و دشت های استان با شرکت آب منطقه ای هرمزگان تماس گرفتیم که متاسفانه در این راستا پاسخگو نبودند.